Justin Godart (1871 – 1956)
Nga Aurenc Bebja*, Francë – 4 Dhjetor 2022
“Le Matin” ka botuar, të premten e 1 korrikut 1921, në ballinë, një shkrim në lidhje me zemërimin e deptutetit francez Justin Godart ndaj Lidhjes së Kombeve si arsye e mos mbrojtjes së çështjes shqiptare, të cilin Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Një dobësi e Lidhjes së Kombeve
Shqipëria është viktimë e një mohimi të drejtësisë
Shqipëria, anëtare e Lidhjes së Kombeve, i nënshtroi kësaj të fundit, në përputhje me paktin, konfliktin serioz që ekziston mes saj, Serbisë dhe Greqisë.
Serbia ka pushtuar në fakt një pjesë të Shqipërisë. Në të gjitha qytetet e Shqipërisë pashë mijëra refugjatë në skamje të plotë.
Duke u parashtruar këto fakte, mjerisht të padiskutueshme, duke vënë në dukje nga ana tjetër cenimet dhe kërcënimet greke që prishin qetësinë e Shqipërisë së Jugut dhe tentojnë të insinuojnë një konflikt, Shqipëria i kërkoi Lidhjes së Kombeve të merret me të gjitha problemet që mund të shtrohen në lidhje me kufijtë e saj, për të vënë në një dukje pasiguritë, sigurisht dëmtuese për paqen, aty ku ajo gjendet.
Pakti e parashikon këtë rast në nenin 15 të tij. Nëse, siç thotë, lind një mosmarrëveshje që “mund të çojë në një prishje” midis anëtarëve të Lidhjes së Kombeve, ajo paraqitet para Këshillit të Lidhjes. “Për këtë, mjafton që njëri prej tyre të njoftojë Sekretarin e Përgjithshëm për këtë mosmarrëveshje, i cili do të marrë të gjitha masat për një hetim dhe shqyrtim të plotë.”
Prandaj procedura shqiptare ishte e rregullt. Çështja ka dalë para Këshillit më 25 të këtij muaji. Çfarë ka vendosur ai?
Ja :
“Këshilli i Lidhjes së Kombeve është njoftuar se Konferenca e Ambasadorëve është thirrur për çështjen shqiptare dhe se po diskuton për të në këtë moment. Në këto kushte, Këshilli i Lidhjes së Kombeve beson se nuk ka asnjë arsye për ta thirrur atë në të njëjtën kohë.”
Unë pohoj se Këshilli i Lidhjes së Kombeve është keqinformuar. Nëse është e vërtetë që një shtet ka thirrur konferencën e ambasadorëve, kjo e fundit nuk është marrë ende me shqyrtimin e çështjes shqiptare. “Ajo është duke diskutuar për këtë tani,” tha këshilli. Kjo është e pasaktë.
Është e rëndë që të formulohet një mohim (përgenjështrim) i tillë.
Por pavlefshmëria e vërtetë e vendimit të këshillit qëndron në mohimin e drejtësisë që ajo kundërshton ndaj Shqipërisë. Nuk ka dyshim se kompetenca e Konferencës së Ambasadorëve është e pasaktë, se ajo e Lidhjes së Kombeve është më formale, më e gjerë, duke shkuar, sidomos kur bëhet fjalë për një prej anëtarëve të saj, te fuqia evokuese. Dhe mohimi i drejtësisë shfaqet më i frikshëm kur e dimë se, para konferencës së ambasadorëve, Shqipëria nuk është e pranishme, se kjo konferencë merr vendime me dyer të mbyllura.
Kështu, ja një popull që e çon çështjen e tij para institucionit të lartë ndërkombëtar të cilit i përket. Ai dëshiron që fati i tij të zgjidhet në mes të ditës. Ai evokon paktin në të cilin ai u pranua t’i përmbahej. Ai dëshiron që zëri i tij të dëgjohet si ai i armiqve të tij.
Negociata dhe compromise
Ai dërgohet mbrapsht, duke përmendur një pretekst të gabuar, në një konferencë nga e cila ai është i përjashtuar, por ku ulen kundërshtarët e tij. Ai kerkonte të drejtën e tij, ai u la në negociata dhe kompromise pa publicitet. Lidhja e Kombeve e braktis atë dhe e braktis vetveten.
A nuk është pak poshtëruese, kur kishim ëndërruar që një Lidhje e Kombeve të mbante një qëndrim të qartë, të pranonte përgjegjësitë e saj, të lexonim këtë paragrafin e fundit në vendimin e këshillit :
“Këshilli shpreh dëshirën që në interes të paqësimit të përgjithshëm dhe zhvillimit normal të Shqipërisë, Konferenca e Ambasadorëve të marrë vendimin sa më shpejt të jetë e mundur.”
Mendoj se këshilli mund të kishte shkurtuar afatet duke vendosur vetë.
Shqipëria nuk mund t’i përkulet një dështimi të tillë dhe ata që punojnë me pasion për zhvillimin e Lidhjes së Kombeve nuk mund të lejojnë që një pranim i tillë dobësie nga ana e këshillit të kalojë pa protesta. Asambleja e Lidhjes së Kombeve do të jetë gjyqtare, me shpresë, sepse Shqipëria ka të drejtë ta thërrasë atë drejtpërdrejt.
Për fat të keq, këto janë ende vonesa! Kush e di se çfarë do të ndodhë për sa kohë të zgjasin shtyrjet e saj?
Suksesi i taktikës greke që rezultoi me shpërdorimin e këshillit do t’i japë popullit të Konstandinit pak më shumë paturpësi dhe do ta nxisë atë të provojë një mashtrim të keq kundër Shqipërisë. A nuk është për t’u frikësuar se grekët do të kërkojnë një fitore më të lehtë, besojnë ata, atje se gjetkë, në Shqipërinë e Jugut, ku tashmë, në vitin 1914, ata kanë grumbulluar gërmadhat.
Për këtë, do të ishte përgjegjës Këshilli i Lidhjes së Kombeve.
Ai ka qenë i vetëdijshëm për rrezikun që theksojmë, ndërsa është zmbrapsur përpara aksionit që do të ndërmerrej për largimin e tij përfundimisht.
Ai i angazhoi palët për paqe, deklaroi se i kushtoi “mbrojtjes së popullatës dhe kombit shqiptar gjithë vëmendjen e tij”. Çfarë vlejnë këto rekomandime dhe deklarata në një dokument që, nga ana tjetër, dëmton aq shumë popullin shqiptar dhe shfaq një shqetësim të tillë për të shkarkuar te të tjerët një kujdes të tillë për të zgjidhur një çështje të vështirë? A do ta ndalin Konstandinin, i cili mund të përgatisë një ofensivë të guximshme kundër disa fshatrave shqiptare për t’i dhënë pak shkëlqim armëve të tij? A do të lejojnë që 40 mijë shqiptarët e përzënë nga toka e tyre nga serbët të shkojnë e të rifillojnë punën e tyre, në tokën e të moshuarve të tyre.
Nuk do të duheshin shumë vendime si ky që sapo analizuam për të dekurajuar miqtë, jo shumë të shumtë, të Lidhjes së Kombeve.
Justin Godart,
deputet,
ish-nënsekretar i shtetit