Adem Breznica, historian
Një bashkatdhetar nga Zvicra, i nxitur nga takati i tij patriotik, e paska ndërruar mbiemrin nga “Sylejmani” në “Mani”, që, sipas tij, i pari paskësh qenë turk e i dyti shqiptar.
Këtë veprim atdhetar, i cili mori vëmendje të madhe mediatike në Kosovë, e paskësh bërë për tri motivacione:
1. Mbiemri Sylejmani ka ndikuar që zviceranët të mendojnë se ai është turk ose arab;
2. Mbiemri Sylejmani po i korrosponduaka me Sulltan Sylejmanin e Perandorisë Osmane, i cili, gjithnjë sipas tij, paskësh bërë zullum kundër shqiptarëve; dhe
3. Mbiemri i ri Mani, që është shkurtesë e pjesës së dytë të emrit Sylejmani, i përgjigjet fjalës shqipe “man” (dud).
Madje, ai nuk e ka lënë me kaq, por ka bërë thirrje që edhe të tjerët, si rasti i tij, ta bëjnë të njejtën gjë.
Bukur shumë. I urojmë për zgjedhjen dhe mbiemrin e ri, dhe njëherësh i dëshirojmë shijim të këndshëm të manisë së tij, respektivisht dudit të tij (jo manaferrës).
Megjithatë, motivacioni i tij patriotik duket i dyshimtë. Kjo, për faktin se atij ka mundur t’i rastiste mbiemri edhe Kurveleshi. Në këtë rast, edhe pse shqip, cilëndo pjesë që ta hiqte në favor të tjetrit, prap do mbështillej me pambukun e konkubinës.
Mërgimtari ynë gjithashtu gënjehet kur thotë se mbiemri i tij lidhet me Sylejman Kanunin, të cilin, për shkak të cilësive të larta, evropianët e quajtën “Magnificer” (“I madhërishmi”, “Madhështori”).
Në fakt llagapi i tij i deri djeshëm ka të bëjë me emrin e një prej paraadhësve të tij nga vija mashkullore (gjyshi, stërgjyshi), i quajtur Sylejman (Sylejmon, Sulejman, Sulejmon), e që sigurisht, ashtu siç e kemi traditë të bukur edhe gjithë shqiptarët tjerë, është thirrur përkëdhelësisht “bali Sylë” (“bali Sulë”, në rastet kur emri ishte Sulejman e jo Sylejman) ose “bali Man” (“bali Mon”) apo edhe “baci Sylë” ose “baci Man” (“baci Mon”). I njejti fenomen është edhe tek emrat Paulin, i cili në trajtën e shkurtuar vjen si “Pal”, Nik(k)ol(l)a që vjen si “Nikë” ose “Kolë”, aLEKsandri si “Lekë”, etj.
Pavarësisht se etimologjia e mbiemrit “Sylejman-i” shkon tek gjuhët semite (hebreje, arameike, arabe), mbaresa “-i” i jep karakteristiken e shquarsisë fundore të shqipes sonë.
Përveç trajtës semitike (arabike), mbiemri në fjalë ka hijezim edhe altai (turk), po ashtu oriental. Kjo vërehet tek “y”-ja karakteristike turke. Ndoshta kjo ka qenë edhe arsyeja e vërtetë pse bashkatdhetari ka zgjedhur pjesën e dytë për mbiemër (Mani) e jo të parën (Syla). E po të ishte Sulejmani, ndoshta edhe do ta provokonte patriotizmin e tij oksidental gjenerali romak i para Krishtit të zgjidhte pjesën e parë për mbiemr (Sula).
Përndryshe, mbiemrat e njerëzve, në trajten e sotme, kanë lindur shumë vonë dhe shumica e tyre vijnë nga emrat e prindërve dhe gjyshërve të tyre. Por ka edhe të tillë që rrjedhin nga profesionet, zanatet, vendbanimet si dhe etnia.
Mbaresat e hasura edhe sot tek shumë mbiemra të popujve të ndryshëm, si: “son” (Jon’son), “sen” (Perter’sen), “ogllu” (Beg’oglu, Beg’olli), “i”, “a” (Sylejman’i, Syl’a, Man’i; Agron Sylejman-i, Agron Syl-a, Agron Man-i – dmth Agroni i Sylejmanit, Agroni i Syles, Agroni i Manit), ose parashtesat: “ben” (ben’Jamin), “bin” (bin’Halid), “ibn” (ibn’Haldun), “i biri” (i biri i Sylejmanit, i biri i Syles, i biri i Manit – Agroni i Sylejmanit, Agroni i Syles, Agroni i Manit), tregonjnë karakteristikat dhe përkatësinë e tyre gjuhësore gjermanike, altai, semitike e shqipe.
…
Si rrjedhoj, nga sa më sipër, bashkatdhetari nuk është shkëputur nga Sylejmani, pavarësisht se ka synuar ta bëjë një gjë të tillë. Sepse gjinia e tij, prej nga e ka trashëguar mbiemrin paraprak, sërish mbetet Sylejmani.
Pra, familja e re Mani është vetëm njëra nga familjet e gjinisë Sylejmani, ndërkaq kjo dhe të tjera gjini të përafërta mund t’i takojnë njërit prej fiseve tona të njohura: Berisha, Krasniqi, Gashi, Shala etj.
Sido që të jetë, për shkak të kahes pezhorative, do të ishte mirë që këshillat “fake” të zotëri Manit të mos merreshin parasysh, sidomos nga Bardhyl Mah’muti, Xhera’qina Tu’hina, Valentina Sara’qini, Lindita Kara’daku, Ali Laj’qi, Yllka Ku’qi, e të ngjashëm.
/Adem Breznica, gazetar i pavarur dhe profesor i historisë/