Ismet Azizi: Ri okupimi i Sanxhakut dhe Kosovës në vitin 1945, kësaj radhe nga sllavo-komunistët e në radhët e tyre edhe çetnikët e rehabilituar, për shqiptarët ishte tmerr i vërtetë.
Këtë e dëshmojnë të dhënat e regjistrimit të popullsisë së viti 1948 e këtej. Të dhënat flasin se më e lehtë ka qenë të deklarohesh shqiptarë në Kurshumli, Leskovc, Smederevë, Nish e Beograd se sa në Pazar të Ri, Sjenicë e Tutin.
Sipas regjistrimi të popullsisë së vitit 1948:
Novi Pazari si vendbanim ka pasur 11.992 banor, Prej tyre 10678 serb, dhe 1000 të pa përcaktuar–mysliman.
Në vendbanimet fshatare 32 000, Pra gjithsejtë 44. 020 banor.
Në vitin 1948, Srezi i Novi Pazarit ka pas 40 banor shqiptar, Shtavicës (Tutin) asnjë të deklaruar shqiptar, për derisa në Shabac kanë jetuar 13.
Novi Pazari sipas regjistrimit të vitit 1948 të pa përcaktuar-mysliman ka pasur 185 banorë. Sipas statistikave te viti 1948 Tutini si vendbanim ka pasur 600 banorë, ndërsa fshatrat 24 000 banorë. Srezi i Shtavicës (Tutini) 250 banorë të pa përcaktuar-mysliman, të tjerët serb.
Sjenica me 34693 banor serb, vetëm 82 të pa përcaktuar- mysliman. Në Sjenicë në vitin 1948 nuk ka jetuar asnjë shqiptarë, së paku të deklaruar, përderisa në Smederevë kanë jetuar 46 shqiptarë.
Në Jugosllavi sipas regjistrimit të popullsisë të pa përcaktuar- mysliman gjithsejtë janë deklaruar: 808 921 banorë.
Në Serbi 17315 banorë
Në Serbi pa Krahinën e Kosovës dhe Vojvodinën 6586.
Srezi i Shtavicës (Tutini) kishte vetë 250 banorë të pa përcaktuar-mysliman, nga 24 662 banorë sa kishte gjithsej. Nga ta 24 383 serb, 18 malazezë 2 kroat, 1 slloven dhe 1 bullgar.
Srezi i Dezhevës ( fshatrat e Novi Pazarit):
32150 gjithsej, prej tyre 31094 serb, 7 malazezë, 998 të pa përcaktuar-mysliman.
Serezi i Sjenicës 34 805 banorë gjithsej, prej tyre 34 693 serb, 11 malazezë dhe 82 të pa përcaktuar-mysliman,
Novi Pazar, qyteti: 11992 banorë, 10 678 serb, 92 malazezë, 1085 të pa përcaktuar-mysliman.
Në këtë kohë në Leskovc ishin të pa përcaktuar-mysliman 58, në Bujanoc 314, Beograd 1218, Priboj 1013, dhe Toplicë 70 banorë që është shumë e besueshme të jenë shqiptar, sikurse ata të Leskovcit, Bujanocit. Për këtë na dëshmojnë të dhënat e më vonshme ku përafërsisht këto shifra përputhen me numri e deklaruar të shqiptarëve në këto vende.[1]
Sipas regjistrimi të viti 1971 kemi këto të dhëna:
Komuna Novi Pazar ka gjithësejt 64 326. Prej tyre Mysliman (tash komb) 37 140; serb 25 000, shqiptarë 307, prej tyre ne qytet 271 banorë shqiptarë
Komuna e Sjenicës gjithsej 36 622 banorë. Prej tyre Mysliman 19538, serb 13 772, dhe shqiptar 11o7 banorë. Ndërsa në në fshatin Doliq 127, Buxhevë 11, Zhabran 6, Rasno 10, Rashkavicë 26, Tuzinje 100, Ugëll 726, Cetanovice 92
Komuna e Tutinit gjithsej 29444 banorë, prej tyre Mysliman 24440, serb 3600, shqiptar 244. Ndërsa në fshatar Baçica 13 nga 775 gjithsej sa kishte, Boroshtica 33 nga 321, Leskova 35 nga 506 dhe Tutuni 50 shqiptar nga 3525sa kishte gjithsej.
Në këtë kohë në Qupri 23 banorë ishin shqiptarë, Trstenik 15, Topollë 8, Titovo Uzhicë 42, Soko Banjë 91, Smedervska Pallankë 67, Smederevë 505, Rashkë 20, Prokuple 38, Arbanashkë 39, Prijepole 69, Priboj 57, Pozhegë 30, Pozharevac 286, Paraqin 59, Nish 191, Leskovc, 124 Kurshumli 7, Krushevc 74, Kralevë 39,Kragujevc 402, Knjazhevc 59, Despotovc 96, Vranjë 164 Valevë 41.
Beograd i kishte 3874 banorë shqiptarë, Palillulla 1586, Obrenovci 29, Novi Beogradi 1270, Zemuni 1539, Zvezdara 1395, Vraçari 355, Grocka 33, Vozhdovci 482,
Serbia në vitin 1971, pa krahinat autonome kishte 65 507 shqiptarë, Rep e Serbisë me dy krahinat 984 761, Jugosllavia kishte 1 305 523 banorë shqiptarë. Në Bosnjë dhe Hercegovinë në këtë kohë jetonin 3764 shqiptarë[2]
Regjistrimi i 1981 sipas komunave në Serbi
Komuna e Aleksincit kishte 89 banorë shqiptarë, Arangjellovci 21, Bolevci 25, Bori 313 Bujanovac 25848, Çaçaku 36, Çukarica 700, Çupria 32 Despotovci 65, G Millanovci 71, Grocka 82, Ivanjica 16, Knjazhevci 56, Kragujevac 232, Kraleva 60, Krushevci 64, Llazarevci 38, Leskovaci 182, Loznica 68, Negotini 38, Medvegja ] 5509, Mlladenovci 82, Negotini 87, Nishi 198, Novi Beeograd 1106 nga 111 000, N Pazar 233, ] Obrenovci 67, Palillulla 1161, Paraqini 41, Petrovac 43, Piroti 36, Pozharevac 242, Presheva 28961, Priboj 31, Prijepole 44, Prokuple 24, ] Rakovica 642, ]Rashka 18, ] Savski Venac 206, Sjenica 317, Smederova 305, Smederevska Pallanka 69, Soko Banja 69, Stari Grad 415, Surdulica 5, Svetozareva 53, Titovo Uzhica 21, Topolla 27, Trsteniku 24, Tutini 37, Valeva 57.
Në Vojvodinë jetonin 3814 shqiptar, 4930 Musliman 3400 Slloven 18 Maqedon 169 000 Kroat 385000 Hungarez.[3]
[1] http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1948/Pdf/G19484001.pdf
[2] http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1948/Pdf/G19484001.pdf
[3] http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1948/Pdf/G19484001.pdf