Reagim i Organizatave Shqiptaro-Amerikane nga Mali i Zi: Ligjet e propozuara, Leja e qëndrimit të përkohshëm dhe Shtetësia janë penalizm për diasporën

I nderuar President Milo Đukanovic,

Kryetari i Parlamentit Aleksa Bečić,

Kryeministri i Malit të Zi Zdravko Krivokapić,

Zëvendës Kryeministri Dritan Abazoviç,

Ministri i Drejtësisë, të Drejtat e Njeriut dhe Pakicave Vladimir Leposavic,

Ministri i Brendshëm Sergej Sekuloviq,

CC: United States Senate Committee on Foreign Relations

United States House Committee on Foreign Affairs

Albanian American Issues Caucus

Council of Europe – Office of the Commissioner for Human Rights

European Commission – High Representative of the EU for Foreign Affairs and Security Policy

Deklaratë e Përbashkët nga Diaspora e Shqiptarëve nga Mali i Zi në Shtetet e Bashkuara

Diskriminimi i vazhdueshëm ndaj pakicës autoktone shqiptare në Mal të Zi po bëhet gjithnje e më i dukshëm dhe i institucionalizuar. Shqiptarët janë një pakicë etnike në Mal të Zi që, sipas Regjistrimit Kombëtar të vitit 2011, përbën 4.9% të popullsisë – nga 6.6% në 1981.

Në mesin e pandemisë COVID-19, qeveria malazeze ka propozuar disa ndryshime të ligjit për nenshtetësinë dhe lejes se qëndrimit malazez të cilat, nëse miratohen, pa dyshim do të shtypin edhe më tej zërin dhe përfaqësimin e shqiptarëve dhe grupeve të tjera të pakicave në Malin e Zi.

Sipas ligjit aktual, qytetarët e shumë vendeve mund të hyjnë në Mal te Zi pa vizë dhe të qëndrojnë deri në 90 ditë nëse kanë një pasaportë të vlefshme. Për të qëndruar më gjatë se 90 ditë, duhet të posedoni njërën nga më poshtë:

• Leja e qëndrimit të përkohshëm – Këto janë të vlefshme për një vit dhe mund të rinovohen për afatet pasuese një vjeçare.

• Leja e qëndrimit të përhershëm – Këto janë të vlefshme për pesë vjet dhe mund të rinovohen. Kjo leje jep të gjitha privilegjet e shtetësisë malazeze, përveç votimit dhe mbajtjes së një pasaporte malazeze.

• Shtetësia – Pas 10 vjetësh jetese në Mal të Zi, mund të aplikoni për shtetësi të plotë.

Ligji i propozuar do t’u jepte njerëzve me leje qëndrimi të përhershme të drejtën e votës dhe të aplikojnë për shtetësi. Sipas Ministrit të Brendshëm Sekuloviç, ndryshimi i ligjit mbi qëndrimin e përhershëm do të “lehtësojë” dhe përshpejtojë procedurën e natyralizimit të dhjetëra mijëra njerëzve si qytetarë malazezë. Megjithëse mund të tingëllojë si një ndryshim pozitiv, ligji do të kishte pasoja të dëmshme për votuesit e regjistruar: së pari, ligji i ri do të ndryshonte demografinë e vendit; së dyti, do të përkeqësonte tensionet ndëretnike që mund të çojnë në një konflikt përpara ciklit të ardhshëm zgjedhor.

Sipas të dhënave të Ministrisë së Brendshme, më shumë se 64,000 shtetas të huaj jetojnë në Malin e Zi. Nga ajo popullsi, 30,930 persona kanë leje qëndrimi të përhershme, pasi kanë jetuar në Malin e Zi për vite me radhë, ndërsa 32,816 persona kanë leje të përkohshme. Shumica e këtyre njerëzve janë serbë dhe rusë që kane blere prona në Malin e Zi.

Opozita sheh një aspekt politik të propozimit. Opozita deklaron se shumica e qytetarëve të rinj të mundshëm do të ishin serbë që mbështesin partitë në pushtet, duke aluduar ne qeverinë e tanishme për planifikim për të ndryshuar strukturën demografike dhe politike të vendit. “Ekonomia e shtetit po përballet me kolaps dhe ka trazira në shtëpi në të gjithë vendin, ndërsa qeveria po ndryshon rregullat e shtetësisë në dëm të shtetit dhe interesave kombëtare. Ne do të mbrojmë shtetin dhe dinjitetin tonë kombëtar, “thotë Markoviç, ish Kryeministri nga ish Partia Demokratike e Socialistëve në pushtet, DPS, në një postim në Twitter.

Çdo veprim provokon një reagim – dhe kështu, duke ndryshuar ligjet, Mali i Zi rrezikon destabilizimin dhe trazirat. Për më tepër, kjo do të ishte gjithashtu e dëmshme për rrugën e Malit të Zi drejt BE-së.

Për më tepër, ligji për regjistrin e personave me residence te përhershme dhe të përkohshme synon së pari ç’regjistrimin dhe më pas të ri-regjistrimin e banorëve te përhershëm. Ky ligj do të shërbente jo thjesht për të pastruar listën e votuesve, por do të penalizonte me qëllim diasporën shqiptare dhe pakicat e tjera që punojnë përkohësisht jashtë vendit e qe do të kenë vështirësi të ri- regjistrohen brenda një viti, duke humbur kështu shtetësinë e tyre malazeze dhe të drejtën e votës.

Në Mal te Zi, ndryshimet e propozuara në ligjin e shtetësisë do të zbehin sistematikisht numrat e pakicave; do të detyrojë shqiptarët dhe grupet e tjera të pakicave të asimilohen, duke humbur identitetin e tyre etnik; dhe do t’i detyrojë ata të largohen nga atdheu i tyre për shkak të mungesës së mundësive dhe prosperitetit. Bazuar në sondazhin e Ministrisë së të Drejtave të Njeriut dhe të Minoriteteve nga 2015, shqiptarët përbëjnë vetëm 1.8% të fuqisë punëtore të administratës shtetërore në vend, shumë më poshtë se përqindja e tyre e popullsisë. Situata e shqiptarëve etnikë autoktonë në Malin e Zi vazhdon të përkeqësohet për shkak të mungesës së mundësive, diskriminimit të vazhdueshëm dhe pabarazisë ekonomike.

Qyteti i Ulqinit dhe territoret e tjera të banuara nga shqiptarët, dikur pjesët më të prosperuara të Malit të Zi, tani janë bërë rajonet më të varfra. Kjo formë e sofistikuar e spastrimit etnik është e qartë në të dhënat demografike, të cilat tregojnë se numri i shqiptarëve në Malin e Zi ka qenë në rënie për 50 vitet e fundit.

Diaspora e shqiptarëve të Malit të Zi në Shtetet e Bashkuara, më e madhe në numër se sa familjarët e saj në atdheun tonë, ka mbetur e dukshme dhe ka luajtur një rol proaktiv në mbështetjen e pavarësisë dhe demokratizimit të Malit të Zi. Ata gjithashtu kanë qenë një burim i mbështetjes financiare dhe investimeve të huaja direkte. Sipas të dhënave FREED, remitancat në 2017 përbënin deri në 11% të PBB-së totale të Malit të Zi.

Për më tepër, projektet e rindërtimit, turizmi i diasporës dhe investimet e drejtpërdrejta që arrijnë në më shumë se 500 milion dollarë në vit janë prova e kontributit të diasporës në ekonominë e Malit të Zi. Kalimi i këtyre ndryshimeve në ligjet e shtetësisë do të ishte gjithashtu një e madhe për investime nga diaspora – në një kohë kur Mali i Zi po përballet me një situatë të ashpër ekonomike.

Ne duam që Shtetet e Bashkuara dhe bashkësia ndërkombëtare të bëhen të vetëdijshme për këto veprime anti-demokratike të propozuara nga qeveria aktuale e Malit të Zi dhe të kërkojnë që qeveria malazeze të pushojë dhe të heqë dorë menjëherë. Komuniteti ndërkombëtar ka mjaft çështje të Ballkanit në pjatën e tyrej dhe nuk ka nevojë për një tjetër.

Ne i bëjmë thirrje qeverisë malazeze të tërheqë ndryshimet e saj të propozuara në ligj, të cilat janë maskuar si progresive, por në fakt janë konceptuar keq dhe synojnë të mbështesin qeverinë aktuale në kurriz të shqiptarëve dhe pakicave të tjera. Nuk është asgjë tjetër veçse një akt diskriminimi në maskim që mund të destabilizojë vendin dhe të shkaktojë dëm të konsiderueshëm në ekonominë tashmë të dobët dhe klimën e brishtë politike në Malin e Zi dhe rajonin.

Dorëzuar me respekt nga:

Mark Gjonaj New York City Councilmember

Vedat Gashi Westchester County Legislator

Albanian American Community Association

Albanian American Association Ulqini

Albanian American Cultural Foundation

Don Gjon Buzuku Association – Chicago

Don Gjon Buzuku Association- New York

Federata PAN-SHQIPTARE VATRA

Fondacioni Don Simon Filipaj

Fondacioni Hoti i Kujit

Fondacioni Plave Guci